المسئولية الاجتماعية للصحافة المصرية نحو قضية الإرهاب الإلکتروني ودور الحکومة في التصدي لها - دراسة تطبيقية

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

مدرس بقسم الصحافة - کلية الإعلام - جامعة بني سويف.

المستخلص

سعت الدراسة إلى تحقيق هدف رئيس يتمثل في محاولة رصد وتحليل خصائص وسمات الخطاب الصحفي المصري إزاء دور الدولة ومؤسساتها في التصدي لقضية الإرهاب الإلکتروني، مما يبرز المسئولية الاجتماعية للصحافة المصرية من أجل طمأنة الجمهور المصري، وإبراز الجهود المضنية من قبل الدولة، وذلک في إطار مبدأ حق الجمهور في المعرفة، واستخدمت الدراسة منهج المسح، واعتمدت على نظرية المسئولية الاجتماعية والمدخل الرقابي للإعلام، وتمثلت عينة الدراسة التحليلية في: (الأهرام، والوفد، والشروق)، خلال الفترة الزمنية من عام 2015 إلى 2020م، وتمثلت عينة الدراسة الميدانية في عينة من الجمهور المصري من أعمار ومستويات تعليمية مختلفة.
وتوصلت الدراسة إلى عدة نتائج أهمها:
فيما يخص حجم اهتمام الصحف بقضية الدراسة، تبين اهتمام الصحف القومية أکثر من الصحف الحزبية والخاصة، وبالنسبة للأطروحات، فقد تنوعت ما بين تصحيح مفاهيم مغلوطة، مثل أن الهدف من مراقبة وزارة الداخلية لمواقع التواصل الاجتماعي هو مکافحة الإرهاب الإلکتروني وليس التجسس على المواطنين أو التدخل في خصوصياتهم أو آرائهم، کما شملت الأطروحات لفت الانتباه لضرورة تسلح العلماء والدعاة بأسلحة من جنس ما يتسلح به الأعداء من تقنيات إلکترونية حديثة، واهتم الخطاب الصحفي بعرض المبادرات والندوات والدورات التثقيفية التي أطلقتها العديد من المؤسسات الحکومية حول قضية الإرهاب الإلکتروني.
وفيما يتعلق بالقوى الفاعلة وأدوارها، فقد ظهرت أدوار إيجابية لکل من وزارة الداخلية والرئيس السيسي ووزارة الأوقاف ووزارة الاتصالات وتکنولوجيا المعلومات، بينما تبينت أدوار سلبية لکل من جماعة الإخوان والفيس بوک وإسرائيل وداعش.
فيما يخص مسارات البرهنة، جاءت في المقدمة فئة استخدام أرقام وإحصائيات، ثم التصريحات، وفي المرتبة الأخيرة تجارب الدول، وفيما يتعلق بالأطر المرجعية، جاءت الأطر السياسية في المقدمة، يليها الأطر الأمنية، ثم الأطر التشريعية، ثم الأطر الدينية.
فيما يخص المسئولية الاجتماعية، تفوقت صحيفة الأهرام في فئة إبراز جهود الدولة بنسبة 100%، مما يشير إلى حرص الصحف القومية على توضيح جهود الدولة من أجل طمأنة الجمهور العام حول الأمن القومي، وفيما يتعلق بنتائج الدراسة الميدانية، تم التوصل إلى اهتمام جمهور العينة بقضية الإرهاب الإلکتروني اهتمامًا کبيرًا، کما أن فئة (التعرف على جهود الدولة للتصدي للإرهاب الإلکتروني) جاءت في مقدمة دوافع الجمهور لمتابعة قضية الإرهاب الإلکتروني بنسبة 70.7%، ويشير ذلک إلى حاجة الجمهور باستمرار إلى طمأنة من جانب وسائل الإعلام، وذلک من خلال معرفة أن الدولة تسعى إلى حماية مواطنيها بکافة السبل الممکنة.
کما عبَّر المبحوثون عن استيائهم حول عدم توضيح الصحف للفروق بين الإرهاب والإرهاب الإلکتروني بنسبة 75%، مما يشير إلى ضرورة ترکيز الصحف على إبراز الفروقات للجمهور نظرًا لتداخل المصطلحان.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


  • -      Sulayman, R., Fayez, F., El-Desouky, N. (2020). "siasat mukafahat al'iirhab al'iiliktruni, misr walsaeudiat nmwdhjana", almarkaz alearabii lilbuhuth waldirasat.

    -Alsawah, K. (2020). "atar taghtiat alsuhuf al'iiliktruniat alearabiat wal'ajnabiat li'ahdath al'iirhab fi misr waineikasiha ealaa aitijahat alnukhbat nahwaha", risalat dukturah, jamieat Alzaqaziq, kuliyat aladab, qism Al'iielami.

    -Ajlan, N. (2019)." 'atar muealajat almawaqie al'iiliktruniat lilsuhuf alkhasat lil'ahdath al'iirhabiat fi baed dual alealam althaalithi", risalat majistir ghayr manshuratin, jamieat Almanufiati, kuliyat aladab, qism Al'iielama.

    -Ali, N. (2019). "Otor muealajat alsuhuf almisriat lilmadamin almutaealiqat bialtanzimat almutatarifat waitijahat alnukhbat nahwaha, dirasat tatbiqiatin", risalat majistir ghayr manshuratin, jamieat alzaqaziq, kuliyat aladab, qism Al'iielami.

    -Mahmud, T. (2018). "tawzif altanzimat al'iirhabiat liwasayil altawasul alaijtimaeii: dirasatan wasfiatan lilmakhatir wakayfiat almuajaha", bahath manshur, jamieat alquran alkarim waleulum al'iislamiat - kuliyat aldaewat wal'iielami, majalat kuliyat aldaewat wal'iielami, Alsaeudia, 4.

    -Adel, M. (2017). "misdaqiat muealajat mawaqie alsuhuf al'iiliktruniat lil'ahdath al'iirhabiat fi misr ladaa aljumhur almisrii, risalat dukturah ghayr manshuratin, jamieat Eayn shams, kuliyat aladab, qism eulum Al'iielam walaitisali.

    -Alsaeidi, T. (2017). altaearud li'akhbar aleunf wal'iirhab fi alsuhuf al'iiliktruniat walmawaqie al'iikhbariat waealaqatih bialqalaq nahw almustaqbali, bahath manshur, jamieat alqahirat - kuliyat al'iielami, almajalat almisriat libuhuth Al'iielami, 59.

    -'Azmal, R. (2018)." dawr alsahafat al'iiliktruniat fi tashkil aitijahat wamaearif alshabab aljamieii nahw al'iirhab fi masr", (risalat majistir ghayr manshuratin, (jamieat Almansura, kuliyat Aladab, qism Al'iielami.

    -Muhamad, A. (2016). "aliat alsard al'iikhbariu liqadaya al'iirhab bialmawaqie alsahufiat al'iiliktruniati: dirasat tahliliat muqaranatan", bahath manshur, jamieat Alqahira, almajalat almisriat libuhuth Alraay Alam, 1(15).

    -El-Ghakha, A. (2009). "'athar al'iirhab al'iiliktrunii ealaa mabda aistikhdam alquat fi alealaqat alduwaliati", risalat majistir, jamieat Aqahira, kuliyat Alaiqtisad waleulum Alsiyasiati,.

    -Aziz, K. "'abead almasyuwliat alaijtimaeiat lilmawaqie al'iiliktruniat fi muealajat al'azamat alsiyasiat aleiraqiati", risalat dukturah, jamieat Alqahira, kuliyat Al'iielami, qism Alsahafati.

    -Hussein, A. (2015). "aleawamil altanzimiat almuathirat ealaa almasyuwliat alaijtimaeiat lilsahafat almisriati, dirasat tahliliat wamaydaniat fi alfatrat 2011- 2012", risalat majistir, jamieat Alqahira, kuliyat Al'iielami, qism Alsahafati.

    -Husam Aldiyn, M. (1996). "almasyuwliat aliajtimaeiat lilsahafat almisriati: dirasat muqaranat lilmadmun walqayim bialaitisal fi alsuhuf alqawmiat walhizbiat min 1991-1994, risalat majistir, jamieat Alqahira, kuliyat al'iielami, qism Alsahafati.

    -Al'azraq, N. (2018). "aitijahat aljumhur 'iiza' taghtiat aljarimat fi alsahafat almisriati: nahw siaghat ruyat waqieiat liltatwiri", almajalat aleilmiat libuhuth alsahafati, jamieat Alqahira, kuliyat Al'iielami, qism Alsahafa, 13, 24.

    -Abd Alsaadiq, A. (2007). "hal yumathil al'iirhab shklana jdydana min 'ashkal alsirae alduwali?", milafu Al'ahram al'iistratiji, markaz aldirasat alsiyasiat wal'iistratijiati, muasasat Al'ahrami, 156, s 15.

    -Hasan, T., Nahed, N. (2019). "al'iirhab al'iiliktrunii 'asbabah waturuq alealaji", bahath manshur, majalat markaz albayan lildirasat waltakhtiti, 1565.

    - Global Cybersecurity Index GCI (2018), International Telecommunication Union, Switzerland 2018,p 57.

    - Tehrani, P. M., Manap, N. A., & Taji, H. (2013). Cyber terrorism challenges: The need for a global response to a multi-jurisdictional crime. Computer Law & Security Review, 29(3), 207-215. doi:10.1016/j.clsr.2013.03.011.

    -Abd Alghafaar, A. (2003). "'abead almasyuwliat alaijtimaeiat lilqanawat alfadayiyat almisriat alkhasati: dirasat tatbiqiat ealaa baramij alraay almuqadamat biqanaat dirim", bahath muqadim lilmutamar aleilmii alsanawii altaasie ('akhlaqiaat al'iielam bayn alnazariat waltatbiqi), jamieat Alqahirai, kuliyat Al'iielam, 755.

    -Abd Albaqy, E. (2017). "mudrikat aljumhur aleami walnukhbat fi misr lilmasyuwliat alraqabiat lilsahafat alaistiqsayiyat wadawriha fi altaathir ealaa sinaeat alqarar wa'iislah alsiyasat aleamati: dirasatan fi daw' almadkhal alraqabii liwasayil al'iielami, almajalat aleilmiat libuhuth alsahafati, jamieat Alqahira, kuliyat Al'iielami, qism Alsahafati, 12,  135-136.

    - Hafiz, A. (2017). "nzariat alhamlat alsahafiati", dar althaqafat lilnashr waltawzie, 62.

    - Al Kayyali, A. (1994). "almawsueat alsiyasiati", ja7, bayrut: almuasasat alearabiat lildirasat walnashri, 153.

    -Abd Alsaadiq, A. (2009). "al'iirhab al'iiliktruniu: alquat fi alealaqat alduwaliat namat jadid watahadiyat mukhtalifatun", alqahirat, markaz Aldirasat alsiyasiat wal'iistratijiati, 109.

    - Abd Alhady, S. (2020). "marsad al'iifta' yuhadhiru: jamaeat al'iikhwan al'iirhabiat taseaa linashr alfawdaa fi misr eabr al'iirhab al'iiliktrunii", Al'ahram.

    • Abd Alhady, S. (2020). "aintilaq aldawrat altathqifiat li'uyimat al'awqaf hawl muajahat al'iirhab al'iiliktrunii", Al'ahram.
    • Mabruk, M. (2019). "nduat taweawiat batanta hawl al'iirhab al'iiliktrunii wamakhatirih wakayfiat almuajahati", Al'ahram, 19 mars .
    • Al-Adly, A. (2019) "al'iirhab al'iiliktrunii" fi nadwat bi "hizb alhuriyat almisrii" fi 'uktubar wazayid ghdana", Al'ahram, 26 'aghustus..

    - Hasan, H. (2016). "bialsuwar aiftitah maerid damyat lilkitab binadwat ean al'iirhab alalkitrunii", Al'ahram, 13 disambir.

    - Omran, A. (2015). "khilal nadwat hawl al'iirhab al'iiliktrunii.. aldaakhiliati: daeish lidiha130 'alf safhat 'iilikturuniat bilghat mukhtalifatin", Al'ahram, 27 disambir.

    -Abd Alhadi, S. (2020). "wazir al'awqaf yutalib al'umam almutahidat bi'iijra' duliin litajrim al'iirhab al'iiliktrunii wahajb almawaqie aldaaeimat lihi", al'ahram, 18 fibrayir.

    -Saad,  M. (2016). "wazir altaelim aleali 'amam alyunisku: la bdd min himayat alshabab min al'iirhab al'iiliktrunii", sahifat al'ahram, 8 'uktubar.

    -Hashish, S. (2020). "wazir al'awqafi: al'iirhab al'iiliktruniu eamaliatan mumanhajat tahdif 'iilaa tadmir al'awtan", sahifat alwafd, 17 yuliu.

    • Ahmed, H. (2018). "ryiys jameiat mukafahat al'iirhab al'iiliktrunii: al'iintirnit 'asbah mjalana litamwil watajnid al'iirhabiiyna", sahifat alwafda, disambir .

    - Alsaedini, Z. (2018). "khabir 'amniun yutalib bitashrieat limukafahat al'iirhab al'iiliktrunii", sahifat alwafdi, 22 mars

    - Salama, A. (2019). "ndwat bi'iielam zaftaa: al'iirhab al'iiliktrunii khuturatah wasubul muajahatahi", sahifat Alwafd, 28 'abril.

    -Abu Alnajaa, A. (2015). "muraqabat al'iintirnta", sahifat alsharuq, 2 yunyu

    -Wikalat 'Anba'. (2015). "yajib tahsin mahataat altaaqat alnawawiat min al'iirhab al'iilikturunii" sahifat alsharuq, 25 disambir.

    -Wazir Alaitisalat. (2015).: qanun jarayim taqniat almaelumat yahmi 'amn almuatin waldawlati", sahifat alsharuq, 19 'Abril.

    -Shebl, A. (2019). "Naduat taweawiat biriadat tantana hawl al'iirhab al'iilikturunii", sahifat alsharuq, 19 mars.

    - Taha, M. (2020). "al'iirhabii lays mrydana nfsyana", sahifat alshuruq, 18 yuliu.

    -Aldaakhiliat. (2015). mutabaeat sarimat lima yabuthu eabr al'iintirnit limuajahat al'iirhab al'iiliktrunii", sahifat Al'ahram, 27 disambir

    -Saad, M. (2016). "wazir altaelim aleali 'amam alyunisku: la bdd min himayat alshabab min al'iirhab al'iiliktrunii", sahifat al'ahram, 8 'uktubar.

    -Abd Alhady, S. (2020). "marsad al'iifta' yuhadhiru: jamaeat al'iikhwan al'iirhabiat taseaa linashr alfawdaa fi misr eabr al'iirhab al'iiliktrunii", Al'ahram, 23 yulyu.

    -Khalil, A. (2011). "aietimad alshabab al'urduniyi ealaa alsahafat wadawriha fi altaweiat biqadaya al'iirhab", risalat dukturah ghayr manshurtin, maehad aldirasat walbuhuth Alearabiati,.

    - Abd Alhalim, S. (2006). "ealaqat taearud alshabab lilsahafat almatbueat wal'iiliktruniat biaitijahatihim nahw zahirat al'iirhab", risalat majistir, (jamieat Alqahira, kuliyat Aal'iielami, qism alsahafati).

    -Khilal aijtimae "wuzara' alaitisalat alearabi" (2015). Misr taqadum mqtrhana litaeziz altaeawun wamukafahat al'iirhab al'iiliktrunii", sahifat Al'ahram, 8 'abril 2015.

    -Diab, M. (2018). "fis buk fi khidmat 'iisrayiyl.. waitiham zukirbirj bitasrib maelumat alearab litali 'abib", sahifat al'ahram, 7 'abril.

    -Abd Alhadi, S. (2015). "marsad al'iifta'i: "yutyub watwitar wafis buk wawats 'ab wasayil litajnid al'iirhabiiyna", sahifat al'ahram, 29 yuliu.

    - Salah, M. (2015). "esam hafaz: alaintiha' min 'iiedad qanun limukafahat jarayim almaelumati", sahifat Alwafd.

    -Wazir Aldifae Al'iiraniu. (2015). 'Amrika masdar al'iirhab al'iiliktrunii fi aleialami", sahifat Al'ahram, 29 'uktubar

    -Anba' sharq 'Awsat(2017). "khilal almutamar alduwalii litajrim al'iirhab al'iiliktrunii.. qarqash: yajib himayat mujtamieatina.. wamufid shihabi: nahtaj 'iitar tshryeyana", sahifat al'ahram, 15 mayu.

    -William, M. (2017). "misdaqiat muealajat mawaqie alsuhuf al'iiliktruniat lil'ahdath al'iirhabiat fi misr ladaa aljumhur almisrii", risalat dukturah ghayr manshuratin, (jamieat Eayn shams, kuliyat Aladab, qism Oulum Alaitisali,).

    -Brik, A. (2017). 'iiman mahmud muhamad, "alharb ealaa al'iirhab kama taekisaha sahafat alfidyu fi almawaqie al'iiliktruniat almisriat wal'amrikiat almuajahat bialearabiati", bahath manshur, almajalat almisriat libuhuth al'iielami, 60.

    -Al'agha, I. (2004). "muealajat alsuhuf alearabiat lizahirat al'iirhabi: dirasat tahliliata", risalat majistir ghayr manshuratin, (jamieat nayif alearabiat lileulum al'amniati, kuliyat Aldirasat Aleulya, qism aleulum Alaijtimaeiati,).

    -Altarabishi, M., Altarabishi, M. (2003). "fi zili almutaghayirat aldawliati, dirasatan tahliliat muqaranatan", bahth manshur, (almajalat almisriat libuhuth Al'iielami, 20).

    - Aboul Gheit, H. (2017). "al'iirhab alduwalii bialtatbiq eali halat daeish", risalat majistir ghayr manshuratin, (jamieat alqahirati, kuliyat alaiqtisad waleulum alsiyasiati).